روانشناسی کودک چيست و چه کاربردی دارد؟ كودكی دورانی است که نقشی تعیین کننده در زندگی فرد و آینده او بر جای میگذارد. برای اينكه کودک بتواند مراحل رشدی را با موفقيت و شادی سپری کند لازم است از برنامه و تربیت هدفمندی برخوردار باشد. در واقع شخصیت فرد مانند بنایی ست که پایه های آن در کودکی شکل میگیرد به همین دلیل روانشناسی کودک از اهمیت بالایی برخوردار است. روانشناسی کودک، این امکان را برای والدین فراهم میکند تا نیازهای کودک خود را بشناسند، متناسب با سطح توانایی های شناختی کودک با او تعامل داشته باشند و به طور کلی بهترین شیوه فرزند پروری را به کار گیرند. به منظور تربيت بهتر کودک و کمک به رشد و بالندگی او در آینده راهنمایی های مشاوره روانشناسی کودک بسيار راهگشا و حیاتی است.
روانشناسی كودك چیست؟
روانشناسی کودک، زیر دسته رواشناسی رشد است که به بررسی دقیق و علمی کودک همچنین نیازهای او میپردازد؛ تا به موثرترین شیوه های رشد کودک همچنین بهترین سبک فرزندپروری دست یابد. عاملی که به والدین کمک میکند تا به دنیای کودکانه فرزند خود وارد شوند و بتوانند ارتباط موثرتری با او برقرار کنند. تعاملاتی که در شکل گیری سبک دلبستگی ایمن کودکان نیز تاثیر میگذارد. سبک دلبستگی نقش تعیین کننده در روابط اجتماعی آینده کودک، سازگاری او، توانایی اعتماد کردن به دیگران و داشتن نگرش مثبت به جهان بازی میکند.
روانشناسی کودک، فرآیند رشد مهارت های جسمانی و پیشرفت حرکتی، رشد عاطفی و پیشرفت پروسه اجتماعی شدن کودک را مورد بررسی قرار میدهد. به دلیل اهمیتی که دوران کودکی در شکل گیری شخصیت انسان دارد، روانشناسی کودک بسیار حائز اهمیت است. کودکی از مهم ترین و تاثیر گذارترین دوره های زندگ هر فردی است. در واقع شالوده و اساس شخصیت در بزرگسالی، بر اساس تجارب و یادگیری های ست که در کودکی کسب کردید. به همین دلیل آگاهی والدین در مورد اصول روانشناسی کودک بسیار حائز اهمیت است.
ضرورت و اهمیت روانشناسی کودک
گرچه کودک بسیار کنجکاو و عاشق یادگیری است؛ ولی این فرآیندی طولانی است و هر مرحله رشدی، کودک با چالش هایی روبرو میشود که توانایی های مختلفی را می طلبد. به همین دلیل نقش والدین در شکل گیری توانایی های شناختی و جسمانی کودک بسیار پررنگ است. با توجه به اینکه کودک در سال های اولیه زندگی بسیار ناتوان است، نیازمند مراقبت های والدین است. در واقع طولانی بودن زمان یادگیری مهارت های اولیه کودک پیش زمینه ای است برای الزام یادگیری مهارت های فرزندپروری والدین. چرا که شما نقش تعیین کننده ای در سرنوشت و آینده کودک خود ایفا میکنید. به همین دلیل رواشناسی کودک امروزه بسیار مورد توجه قرار میگیرد.
روانشناسی کودک، یادآور این موضوع است که والدین بایستی به سلامتی روانی کودک خود اهمیت دهند و همان طور که جسم او را تغذیه میکنند، شرایطی را برای او فراهم کنند تا بتواند از لحاظ روحی و روانی نیز شکوفا شود و استعداد هایش تجلی یابند. مشاوره تربیت کودک، بابررسی عوامل موثر در رشد کودک، به شما کمک میکند تا با کاهش ریسک فاکتورهایی که باعث برور مشکلات روانی و عاطفی در فرزندتان میشود، او را در برابر اختلالات روانی واکسینه کنید.
نحوه اجرای اصول روانشناسی کودک توسط والدین
در ادامه به برخی از مهمترین اصول روانشناسی کودک اشاره می کنیم:
۱- رعايت ثبات در رفتار با كودك؛ به اين معنا كه والدين به اصول تربيتی پايبند باشند چرا كه این ثبات،موجب ايجاد نوعی امنيت خاطر در کودک شود.
۲- همسو بودن والدین در شیوه های تربیتی حائز اهمیت است، تا فرزند شما در يادگيری اصول دچار دوگانگی نشود.
۳- نقش تقلید کودکان از والدین خود، در شیوه های تربیتی نکته دیگری ست که نباید نادیده گرفته شود.
۴- براي ارتباط برقرار كردن با كودك از شيوه گوش دادن فعال استفاده كنيد.
۵- برای فرزندتان الگوی مناسبی باشيد و آنچه را كه خود به آن عمل ميكنيد را از كودك خود بخواهيد.
۶- برای كودك محدودتهايی در آزادی قرار دهيد تا مطابق يك اصول درست و منطقی مهارتهای زندگی را بياموزد.
۷- همه خواسته های كودك لازم نيست برآورده شود؛ تحمل اندکی ناکامی متناسب با سطح رشدی کودک در فرآیند تربیت او لازم است.
۸- در مورد شكست های كودك خود ميانه رو باشد؛ او را مورد تحقیر و سرزنش قرار ندهید و شكست هایش را بزرگ نكنيد.
چه موضوعاتی در روانشناسی کودک مورد توجه قرار می گیرد؟
رواشناسی کودک به مطالعه ابعاد مختلف رشدی در کودک، بررسی نیازهای کودک در هر مرحله رشدی، سبک های فرزند پروری و پیشگیری و درمان مشکلات روحی یا رفتاری در کودکان می پردازد. که در ادامه به طور خلاصه توضیح میدهیم:
۱- مطالعه ابعاد مختلف رشدی در کودک
مبحث رشد، ابعاد مختلف جسمی، عاطفی، روانی، شخصیتی، توانایی های شناختی، اخلاقی و… را مورد بررسی قرار میدهد. روانشناسی کودک با بررسی و مطالعه همه جانبه رشد در حوزه های مختلف، شرایطی را فراهم میکند تا شما بتوانید متناسب با سطح رشدی کودک خود با او ارتباط برقرار کنید و آموزش های لازم را متناسب با سن او اعمال کنید.
۲- بررسی نیازهای کودک در هر مرحله رشدی
کودک در هر مرحله رشدی نیارهایی دارد که متناسب با سن او برخی از نیازها در اولویت قرار میگیرند. توجه به این نیازها باعث میشود که کودکتان مطابق هنجار ها، رشد یابد و نیازهای روحی و جسمی اش به شیوه ای مناسب رفع شوند.
۳- مطالعه در مورد سبک فرزندپروری
سبک فرزند پروری از موضوعات اساسی در روانشناسی کودک است. آگاهی و دانش والدین در مورد شیوه های فرزند پروری مناسب، فرصتی استثنایی برای کودک فراهم می آورد تا در آینده فردی سازگار و بدون اختلالات روانی باشد. در واقع در بهزیستی روانی فرد تاثیر چشمگیری دارد.
۴- پیشگیری و درمان مشکلات روحی یا رفتاری
یکی دیگر از حوزه هایی که در روانشناسی کودک مورد توجه قرار میگیرد، مشکلات روحی و رفتاری در کودکان است. با توجه به اینکه کودکان درک صحیحی از هیجانات خود ندارند و از طرفی در ابراز هیجانات خود نیز مشکل دارند، بروز مشکلات رفتاری در آنها بسیار شایع است. در صورتی که برای درمان آن اقدام نشود ممکن است به اختلالات روانی تبدیل شوند که پیامدهای منفی آن زندگی کودک را به کلی تحت تاثیرات منفی خود قرار می دهد.
اختللات بالینی و مشکلات روانشناختی کودکان
اختلالات اضطرابی
کودکان این اختلالات را به صورت های زیر دارند:
اختلال وسواس اجباری، اختلال استرس پس از حادثه، ترس از اجتماع و اختلال اضطراب منتشر.
این اختلالات به صورت مشکلی دائمی در این کودکان وجود دارند و مانع از فعالیت های عادی روزانه آنها می شوند.
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی(ADHD)
این اختلال شامل چند جزء می باشد، از جمله: به سختی توجه و تمرکز کردن بر چیزی، فعالیت بدنی بیش از حد و رفتار پیش بینی نشده.
اوتیسم
اوتیسم یکی از مشکلات جدی رشد کودکان می باشد که در اوایل کودکی (معمولا قبل از سه سالگی) ظاهر می شود. گرچه علائم و شدت این بیماری در کودکان متفاوت است، اما اوتیسم بر قابلیت ارتباط و تعامل با دیگران اثر می گذارد.
اختلالات غذا خوردن
بی اشتهایی عصبی (آنورکسیا) و پرخوری عصبی (بولیمیا) جزو مشکلات جدی می باشند. این کودکان آنقدر به غذا خوردن و وزن خود اهمیت می دهند که مسائل دیگر برایشان اهمیتی ندارد.
اختلالات خلقی
افسردگی و اختلالات دوقطبی جزو اختلالات خلقی می باشند و باعث می شوند که کودک دائما غمگین باشد و دچار خلق و خوی نامتعادل گردد.
اسکیزوفرنی
این بیماری روانی مزمن باعث می شود که کودک با خیال خود زندگی کند، نه با واقعیت و به اصطلاح دچار جنون شود.
علائم بیماری روانی در کودکان
تغییر خلق و خو
احساس غمگینی که بیشتر از دو هفته طول بکشد و یا خلق و خوی بسیار نامتعادل که باعث بروز مشکلات در روابط خانوادگی و یا اجتماعی گردد.
احساسات افراطی
احساس ترس شدید و بدون علت که مانع از فعالیت های عادی روزانه کودک می شود. گاهی اوقات این احساس ترس همراه با افزایش ضربان قلب و سرعت تنفس رخ می دهد.
تغییرات رفتاری
این تغییرات شامل تغییرات رفتاری و شخصیتی خارج از کنترل می باشد. غالبا دعوا کردن، استفاده از اسلحه و تمایل به صدمه زدن به دیگران همه از علائم هشداردهنده می باشند.
اشکال در تمرکز ذهنی
این مشکل باعث کاهش یادگیری کودک در مدرسه می شود.
کاهش وزن بی دلیل
کاهش ناگهانی اشتها، استفراغ مکرر و یا استفاده از داروهای ملین ممکن است ناشی از اختلالات غذاخوردن باشد.
آسیب جسمی
برخی اوقات بیماری های روانی منجر به بروز افکار خودکشی و صدمه به خود و دیگران می شود.
مصرف مواد مخدر
برخی کودکان از مواد مخدر و یا الکل برای مقابله با این احساسات استفاده می کنند.
