مادر بزرگم تعریف می کرد ۱۱ ساله بودم که من را به عقد آقا محسن پسر خالم که ۲۰ سالش بود درآوردند، یادمه روز عقد که من را روی صندلی نشانده بودند پاهام به زمین نمی رسید. چیز زیادی نمی دونستم فقط می دونستم قراره ازین به بعد برم خونه ی خالم اینا زندگی کنم. اوایل از آقا محسن می ترسیدم. روزها تا آقا محسن از سر کار بیاد با منصوره دختر خالم عروسک بازی می کردیم ».
اگر زوج ها ی امروزی بخواهند داستان زندگی شان را برای نوه هاشان تعریف کنند چه خواهند گفت؟ آیا هنوز هم همین که پسر درآمد مختصری داشته باشد و دختر از آب و گل درآمده باشد و خانه داری اش خوب باشد « وقتشه» که ازدواج کنند؟ چه عواملی باعث می شد دختر و پسرهای کم سن و سال قدیم، زندگی های پر بار را بسازند و سال ها با علاقه و احترام کنار هم زندگی کنند و احساس رضایت کنند؟
این روزها مقوله ی ازدواج شکل پیچیده تری پیدا کرده است. جوانان برای ازدواج اهمیت ویژه ای در رسیدن به خواسته ها و آرزوهای خود قائلند و اینکه فقط ازدواج کرده باشند آنها را قانع نمی کند. ازدواج وارد شدن به مرحله ی جدیدی از زندگی است که مشخصه اصلی آن به اشتراک گذاشتن خیلی چیزهاست از وقت و درآمد و توجه و رسیدگی و محبت گرفته تا روح و روان و حتی بدن!
آنچه در اکثر فیلم ها و داستانهای رمانتیک به تفصیل به نمایش در می آید تلاش زیاد و پر فراز و نشیب دختر و پسری دلداده برای رسیدن به یکدیگر است و با رسیدن به وصال، قصه و فیلم تمام می شود. واقعیت اینست که زندگی واقعی از این به بعد تازه شروع می شود. چیزی که افراد خود را برای آن آماده نکرده اند. آمادگی های ازدواج را می توان در این مقوله ها خلاصه کرد:
۱- آمادگی عقلی: داشتن درک واقع بینانه از ازدواج شرط اول آمادگی برای ازدواج است. ازدواج یک قرارداد اجتماعی است که مشروعیت روابط جسمانی را تسهیل می کند و منجر به حفظ نسل ها می شود. ازدواج دارای ابعاد زیستی، روانی، عاطفی، اقتصادی و اجتماعی است. همزیستی زن و شوهر درون خانواده آنان را چنان در گردونه ای از تعاملات مختلف قرار می دهد که بی هیچ شبهه ای قابل مقایسه با هیچ یک از الگوهای روابط انسانی دیگر نیست. بنابراین افراد باید خود را برای وارد شدن به یک مرحله مهم از زندگی آماده کنند. داشتن باورهای غلط درباره ازدواج از علایم نرسیدن به این آمادگی است. برخی از این باورها عبارتند از: با ازدواج از مشکلات و سختی های زندگی رها می شویم. اگر با کسی که دوستش داریم ازدواج کنیم همه چیز درست می شود. پول در زندگی مهم نیست. زن و شوهر خوشبخت هیچ وقت اختلاف پیدا نمی کنند. ازدواج خوب یعنی برگزاری یک جشن عروسی با شکوه و بی نظیر. من با خودش زندگی خواهم کرد نه با خانواده اش و ….
نکته ی قابل تامل اینجاست که آمادگی عقلی رابطه ی خطی با سن ندارد و لزوما با بالا رفتن سن بالا نمی رود. چه بسا فرد ۴۰ ساله ای که سطح فکری و عقلی یک جوان ۲۰ ساله را دارد و برعکس. رشد عقلی و پختگی افراد بیشتر از سن به شیوه تربیتی خانواده و تجربیات فرد در زندگی دارد. موضوع سن در ازدواج یک امر کاملا نسبی است. حتی در مورد تفاوت سنی بین زن و مرد هم آنچه مهم است نگرش افراد به سن است نه خود تفاوت سنی. حتی در صورت کم سن تر بودن مرد از زن، اگر زن و مرد ملاکهای دیگر مورد نظر یکدیگر را داشته باشند و کم سن تر بودن از نظر آنها به معنی ناپخته تر بودن و بچه بودن نباشد موضوع سن نمی تواند به تنهایی مانع جدی برای ازدواج باشد.
۲- آمادگی روانی : ازدواج نزدیک ترین پیوند بین دو فرد است به طوری که بسیاری از مشکلات درونی افراد را آشکار می کند. بر طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامتی عبارت است از یک حالت آسودگی کامل جسمی، روانی، اجتماعی و تنها به نبود بیماری یا ناتوانی اطلاق نمی شود. بنابراین آمادگی روانی برای ازدواج در دو سطح باید مورد توجه قرار گیرد. یکی داشتن سلامت روانی و دیگری برخورداری از مهارتهای روانی و اجتماعی.
اگر فردی دچار حالتهایی از مشکلات روانی مانند افسردگی، پرخاشگری های مکرر یا اضطراب و وسواس است قبل از ازدواج باید با مراجعه به روان شناس یا روانپزشک به درمان این مشکلات بپردازد. متاسفانه برخی خانواده های نا آگاه تصور می کنند این مشکلات با ازدواج حل می شود در حالی که ازدواج به نوبه ی خود استرس ها و فشارهای روانی بیشتری به فرد وارد می کند و موجب وخیم تر شدن اوضاع و ناموفق بودن ازدواج می شود.
یکی از نکات بسیار مهم در زمینه سلامت روان، وجود اختلالات شخصیت است که ماهیتی پنهان دارند و به راحتی قابل تشخیص نیستند. افراد دچار اختلال شخصیت به ظاهر مشکل خاصی ندارند و مانند افراد دچار اضطراب یا افسردگی احساس رنج و ناراحتی ندارند. بیشترین مشکل این افراد در روابط بین فردی با اعضای خانواده، دوستان و همکاران ظاهر می شود. اختلالات شخصیت انواع گوناگونی دارد، مثلا افراد دچار شخصیت خود شیفته، خود را برتر از دیگران می دانند و بقیه را تحقیر می کنند یا افراد دچار اختلال شخصیت وابسته به شدت به یک نفر می چسبند و احساس می کنند بدون او نمی توانند زندگی کنند. افراد دچار اختلال شخصیت وسواسی به شدت کمالگرا و جزئی بین هستند و از دیگران ایراد می گیرند. تشخیص سلامت روان از عهده افراد متخصص بر می آید و مشاوره پیش از ازدواج کمک بزرگی در این زمینه است.
بخش بعدی در آمادگی روانی داشتن استقلال فکری و عملی از خانواده، توانایی خویشتن داری و گذشت، توانایی درک احساسات و هیجانات خود و احساسات و هیجانات طرف مقابل و بیان مناسب هیجانات ( هوش هیجانی)، توانایی تحمل ناکامی و رنج، توانایی مقابله با استرس، توانایی مدیریت و تصمیم گیری از جمله آمادگی های لازم برای ازدواج است که در صورت فقدان هر یک از آنها زندگی مشترک با مشکل جدی مواجه می شود. این توانایی ها در قالب کلی «مهارتهای زندگی»، در بسیاری از مراکز مشاوره آموزش داده می شود و شرکت در آنها پیش از ازدواج کمک بزرگی برای یک ازدواج موفق خواهد بود.
۳- آمادگی بین فردی: مهارتهای ارتباطی و توانایی برقراری روابط بین فردی سالم از مهمترین شروط ازدواج موفق است. در ازدواج موفق افراد می توانند در مورد مسایلی که با هم اختلاف نظر دارند به راحتی گفتگو کنند، تعارض های بین فردی خود را حل کنند و به توافق های ثمر بخش که مورد رضایت دو طرف باشد برسند. افراد باید آمادگی داشته باشند برای تحکیم رابطه زناشویی از برخی خواسته های خود صرفنظر کنند. از طرف دیگر وارد شدن به یک خانواده ی جدید ( خانواده همسر)، با آداب و رسوم و فرهنگ متفاوت، مستلزم داشتن توانایی سازگاری بین فردی است. برقراری توازن بین رابطه با همسر و خانواده همسر و رابطه با خانواد خود بسیار مهم است. همسران باید توجه داشته باشند بعد از ازدواج، اولویت اصلی همسر است و خانواده ی خودشان در اولویت بعدی قرار دارد. بنابراین نداشتن وابستگی بیش از حد به خانواده و پدر و مادر از آمادگیهای مهم پیش از ازدواج است.
۴- آمادگی اقتصادی: افراد دیدگاه های متفاوتی در مورد نقش پول و مسایل اقتصادی در ازدواج دارند. برخی پول را شرط لازم خوشبختی می دانند و به دنبال خواستگار پولدار یا پدر زن پولدار می گردند و یا معتقدند تا خانه و اتومبیل درخور و … نداشته باشند نباید ازدواج کنند. برخی دیگر معتقدند پول خوشبختی نمی آورد و با عشق می توان همه چیز را ساخت. واقعیت اینست که چیزی که بیشتر از داشتن یا نداشتن پول و ثروت در ازدواج تاثیر می گذارد، نگرش افراد به پول است. این نگرش بخشی از سبک زندگی ما را تشکیل می دهد. مرد یا زنی که معتقد است باید آینده نگر باشیم و تا می توانیم پس انداز کنیم تا در آینده خودمان و بچه هایمان راحت زندگی کنیم مسلما با مرد یا زنی که معتقد است نباید غم فردا را خورد و باید از الان زندگی لذت برد و خرج کرد با مشکل مواجه خواهد شد. داشتن امکانات متوسط برای اداره ی مالی یک زندگی از شرایط مهم پیش از ازدواج است که میزان آن بستگی زیادی به نگرش های طرف مقابل ما دارد و حتما باید در گفتگوهای پیش از ازدواج مورد توجه قرار گیرد. فردی که هنوز توانایی اداره ی یک زندگی در سطح متوسط را ندارد و قرار است خانواده مخارج زندگی او را تامین کند باید آمادگی مداخله والدین در سایر جنبه های زندگی را نیز داشته باشد. نداشتن استقلال مالی به احتمال زیاد به نداشتن استقلال در سایر تصمیم گیریها منجر خواهد شد.
۵- آمادگی جسمی: برخورداری از سلامت جسمی امری نسبی است. همه ی ما تا حدودی درگیر برخی مشکلات جسمی از سردردهای گاه و بیگاه تا معده درد و کمر درد هستیم. اما اگر بیماری جدی تری داریم که ممکن است در رابطه با طرف مقابل ایجاد مشکل کند بهتر است قبل از ازدواج از پزشک متخصص خود مشورت بگیریم. همچنین نبود بیماریهای ژنتیکی و ارثی در خانواده باید مورد توجه قرار گیرد. برخی بیماریهای روانی مانند افسردگی های شدید و بیماری دوقطبی یا شیدایی_افسردگی به شدت منشاء ارثی دارند بخصوص اگر در مادر یا خانواده مادری باشند.
۶- آمادگی جنسی: داشتن نگرش و عملکرد جنسی سالم نقش بسیار مهمی در موفقیت ازدواج دارد. رابطه جنسی خوب مولفه مهمی در رضایت زوجین از زندگی مشترک است. داشتن انحرافات جنسی قبل از ازدواج و گرفتن اطلاعات از منابع نامطمئن و افراد ناآگاه ( مانند اینترنت، فیلم ها و سریال ها، دوستان و آشنایان کم تجربه) ، موجب ایجاد باورهای غلط درباره ی مسایل جنسی می شود و به رضایت زناشویی زوجین آسیب جدی می زند. عدم رضایت جنسی یکی از عوامل موثر در طلاق شناخته شده است. بسیار مهم است که اطلاعات درستی در زمینه ی مسایل جنسی، فیزیولوژی و عملکرد جنسی در زنان و مردان و تفاوتهای آنها از مراجع ذیصلاح و متخصصین داشته باشیم و اگر اشکالی در میل جنسی یا عملکرد جنسی خود احساس می کنیم قبل از ازدواج با کمک متخصص آن را برطرف نماییم.
۷- آمادگی تعهد و مسئولیت پذیری: با برقراری پیوند ازدواج، افراد تعهد می دهند که به هم وفادار باشند، در برابر نیازهای یکدیگر احساس مسئولیت کنند و نقش ها و وظایف همسری را به خوبی انجام دهند. در واقع با ازدواج بخشی از آزادی های فردی دچار محدودیت می شود. ما نمی توانیم بدون در نظر گرفتن همسر و نیازهای او به تنهایی تصمیم گیری کنیم. تفریح ها و رفت و آمدها شکل دیگری به خود می گیرد. زن و شوهر بر اساس تقسیم وظایفی که توافق می کنند مسئولیت اداره بخشی از زندگی را بر عهده می گیرند و باید در قبال آن پاسخگو باشند. این آمادگی از قبل باید وجود داشته باشد.افرادی که در خانواده ی اصلی خود هیچ مسئولیتی بر عهده نمی گیرند و در قبال پدر و مادر و خانواده احساس تعهد و مسئولیت ندارند هنوز آمادگی ازدواج پیدا نکرده اند.
